حجت الاسلام والمسلمین حجت الله سروری در گفت وگو با خبرگزاری«حوزه» ضمن تبریک دهه کرامت و ولادت امام رضا(ع)، گفت: دوران زندگی با برکت  وجود نازنین امام رضا علیه السلام را می توان زمان اوج گيري گرايش مردم به اهل بيت(علیهم السلام) و گسترش پايگاه هاي مردمي اين خاندان دانست.

وی افزود: از ويژگي هاي عصر علي بن موسي(ع)، گسترش و رواج مباحثات ميان اديان و مذاهب است که باعث شد سیلاب دانش آن حضرت به سوی جامعه اسلامی سرازیر گردد.

این استاد حوزه بیان کرد: يكي از مظاهر شخصيت علمي امام رضا(علیه السلام) كه تعجب همگان را در برداشت ، آشنايي كامل حضرت رضا علیه السلام ، به زبانهاي مختلف بود؛ امام در مجامع علمي به هنگام مناظره و يا در نشست هاي معمولي در پاسخگويي به اشخاصي كه از شهرهای مختلف حضور شان شرفياب مي شدند، با زبان متداول و رسمي مخاطب با وي به گفت و گو مي پرداختند.

وی گفت: البته موضوع مناظره در دوران امامت امام باقر(ع) و امام صادق(ع) نيز وجود داشته است، اما اوج اين حركت را مي توانيم در زندگي علمي، سياسي و اجتماعي امام رضا(ع) می توان مشاهده کرد.

حجت الاسلام والمسلمین سروری افزود: در این  برهه  از  زمان،  داغ بودن و گرايش و استقبال و جامعه اسلامي از محافل علمي ـ ديني و بحث و گفت و گو نشان دهنده این مساله بود که دوران  امام رضا (ع) در واقع یک پیچ تاریخی برای راهيابي مباحث علمی مختلف همچون فلسفه و كلام دانست که ورود به حوزه محافل اسلامي و همچنين رشد روحيه كاوشگري در ميان مسلمانان شده بود واز سوي ديگر می توان گفت، آنچه باعث رونق گرفتن این محافل به خاطر استقبال وعلاقه اهل بيت علیهم السلام و مهر تأييدشان بر تبادل انديشه ها و بحث هاوکرسی های آزاد اندیشی داشتند واز طرفی منطقي بودن و استدلال پذير بودن انديشه و معارف اهل بیت  برای علاقمندان را نشان می دهد.

نویسنده کتاب زندگی با خورشید هشتم بیان کرد: اهل بیت علهم السلام بر این عقیده هستند که انسان نباید جاهل از دنیا برود؛ اهل بیت علیهم السلام عقیده داشتند و دارند که أَعظَمُ المَصائِبِ الجَهلُ؛ بزرگ ترین مصیبت ها، برای انسان ندانستن است در یک عبارت دیگر می فرمایند:لجاهلِ فی کل حالهٍ خسران برای انسانی که زلف زندگیش را به ندانستن گره زده در تمام حالات خسران است.

وی افزود: بنابراین استقبال اهل بيت از مباحثات آزاد ميان اديان و مذاهب و حضور آنان در اين ميدان، نشانگر آن است كه آنان مباني اعتقادي اسلام را، داراي پايه هاي برهاني مدقن ومستدل مي دانسته و اعتقاد داشته اند كه معارف دين با عقل و علم قابل دفاع بوده و هست.

پژوهشگر و نویسنده حوزوی اظهارکرد: اطمينان آنان به حقانيت دين و واقع گرايي شريعت ناب محمدي و علمي بودن آن، سبب شده است تا ژرفكاوي هاي عقلي و پرسش هاي ديني را ارج نهاده و پيروان خود را به تأمل و تدبر و مناظره و مباحثه علمي دعوت نمايند و آنان را از باورهاي سطحي و اعتقادات بي اساس و پوک وبی مایه و سبک و عملكردهاي بي منطق و هرگونه حركت بدون علم پرهيز دهند.

وی گفت: برخلاف برخي از رهبران مذاهب كه پرسش را زمينه گسترش شبهات و مقدمه شك و بي اعتمادي دانسته اند، اهل بيت تأملات علمي و پرسش هاي ديني وعلمی را يك ارزش شمرده اند.

*سه انحراف اساسی در دوران امام رضا(ع)

حجت الاسلام والمسلمین سروری تصریح کرد: امام رضا علیه السلام در حالی سُکان هدایت جامعه را در دست گرفت که جامعه آن عصر با سه انحراف اساسی اعتقادی، فکری و سیاسی روبرو بود؛ کم کردن انحرافات دینی و مذهبی و خاتمه بخشیدن به برخی جریانات غالیانه  وفرق منحرفه و جریان‌های ریز و درشت بود؛ فرقه‌ها و جریان‌هایی که به سادگی ساخته می‌شدند، هوادارانی می‌یافتند و پس از چندی افول می‌کردند؛ واقفیه، غلات، مفوضه، مجبره، معتزله، زیدیه، متصوفه و خوارج، از مهمترین فرقه‌های عصر امام رضا(ع) بودند.

وی افزود: بنا براین می توان گفت که عصر امام رضا علیه‌السلام عصر شکوفایی مجدد علوم اسلامی و ورود افکار بیگانه در جامعه اسلامی و شکل‌گیری مکاتب فکری گوناگون بود. در دوره مأمون، ترجمه کتب به اوج خود رسید. او کتابخانه‌ای مخصوص را مرکز این کار قرار داد که به «بیت‌الحکمه» معروف شد و بسیاری از دانشمندان و مترجمان در آنجا مشغول تحقیق بودند، در پی ترجمه متون خارجی که در بیت‌الحکمه و جندی‌شاپور انجام شده بود، اصطکاک فرهنگی جهان اسلام و دیگر بلادخارجی ایجاد شد. تبلیغات فرق و مذاهب مختلف نیز شرایط ویژه‌ای از لحاظ علمی و فرهنگی به وجود آورد.

حجت الاسلام والمسلمین سروری بیان کرد: به عنوان مثال عقل‌گرایی محض که از کتب عقلی یونانی و سریانی و غیر آنها به وجود آمده بود، افراد بسیاری را به مذهب اعتزال سوق داد، به گونه‌ای که گمان کردند تنها عقل است که سرچشمه معرفت است و تدریجاً خود را بی‌نیاز از وحی دانستند. امام رضا علیه‌السلام با حرکت علمی همراه با عقلانیت و استفاده از فرصت‌ها در مباحث و دانش سرشار خود و با احاطه علمی بر مبانی ادیان و مذاهب دیگر، تحول عظیمی در تاریخ اسلام ایجاد کرد. عمده‌ترین مؤلفه و پیش‌زمینه حرکت امام در راستای نهضت علمی مسلمین، آموزه‌های دینی مربوط به کتاب و سنت بوده است.

نویسنده کتاب آتش به اختیار فرهنگی یادآورشد: امام با تکیه بر اصول علمی و معارف کلیدی، نهضت علمی را به اوج خود رساند. امام رضا علیه‌السلام در راستای روشن ساختن افکار عمومی مسلمین و شیعیان، به تنقیح و تبیین معارف دینی و تشکیل جلسات مناظره پرداخت و راه و رسم تحقیق و تحصیل علم را به مردم و اهل علم معرفی فرمود و آنها را از خطر انحراف نجات داد.

وی گفت: فضل بن عباس از اباصلت روایت می‌کند: از علی بن موسی داناتر ندیدم و هیچ عالمی به خدمت ذی‌شرافتش مشرف نشد، مگر اینکه در علم و فضل آن حضرت، همان شهادتی که من می‌دهم، داد و چنان افتاد که مأمون، مجالس عدیده منعقد ساخت و از علمای هر دین و مذهبی و همچنین از فقهای شیعه، فراهم می‌ساخت و با آن حضرت از هرگونه علمی و مذهبی سخن می‌راندند و تمام ایشان از اول تا به آخر، مغلوب و مجاب می‌شدند، چندان که کسی از ایشان بر جای نماند، مگر اینکه اقرار به فضل و فزونی و تفوق آن حضرت و قصور و عجز خویش کرد.

*تشکیل حوزه درسی در منزل و مسجد

حجت الاسلام والمسلمین سروری افزود: یکی دیگر از اقدامات امام رضا علیه‌السلام در تحکیم مواضع شیعه و گسترش آن، تشکیل حوزه درسی در منزل و مسجد بود. علی بن موسی الرضا علیه‌السلام افزون بر شرکت در مناظرات عمومی و مجالس علمی که مأمون تدارک می‌دید، در منزل خود و مسجد مرو نیز حوزه علمی تشکیل داد و پذیرای شیعیان و پیروان خویش شد.

وی گفت: شیعیانی که از شهرها و روستاهای دور و نزدیک و از طبقات گوناگون، برای زیارت آن حضرت علیه‌السلام و گرفتن راهنمایی و کسب معارف علمی و دینی و حل شبهات و مسائل گوناگون می‌آمدند، تعدادشان هر روز بیشتر می‌شد، تا جایی که مأمون احساس خطر کرد و به محمد بن عمرو طوسی دستور داد مانع ورود و اجتماع آنها در خانه حضرت علیه‌السلام شود. شیخ طوسی اصحاب حضرت رضا علیه‌السلام را 317 نفر ضبط کرده است که پس از شهادت امام نیز این حوزه به فعالیت خود ادامه داد.

حجت الاسلام والمسلمین سروری اظهارکرد: تاریخ گواهی می‌دهد از همان ابتدای ورود امام (علیه السلام)، به ایران چه در مرو و چه در طول مسیر، همواره ایرانیان با شور و اشتیاق به دور حضرت علیه‌السلام حلقه زده، از علم سرشار و دیدگاه‌های علمی و فرهنگی ارزشمند ایشان بهره بردند؛ به عنوان نمونه رجاء بن ضحاک درباره رفتار امام علیه‌السلام در بین راه می‌گوید:

وی تصریح کرد: آن حضرت در هیچ شهری قدم نمی‌گذاشت، جز اینکه اهالی آن سامان به دیدنش آمده، از وی مسائل و مشکلات دینی خود را می‌پرسیدند. حضرت به آنها پاسخ می‌گفت و بسیار برای آنان از پدرش، از آبای گرامی‌اش، از علی علیه‌السلام و از رسول خدا صلی الله علیه و آله نقل حدیث می‌کرد.

*نگاهی بر جریانات زمان پیشوای هشتم شیعیان

حجت الاسلام والمسلمین سروری اظهارکرد: در زمان امام رضا علیه السلام چند جریان رخ داد که هر کدام زمینه ای بود تا علم امام ظهور و بروز پیدا کند؛ یکی از آنها فتنه واقفیه بود؛ دیگری پاک سازی دستگاه خلافت عباسی از لوث وجود برمکیان بود که به علویان از جمله امام رضا علیه السلام آزادی بیشتری داد و از همه مهم تر ولایتعهدی امام رضا علیه السلام که سبب شد تا آن حضرت سخنان روشنگرانه خویش را به گوش همگان برساند. امام علیه السلام با بهره برداری از این فرصت مناسب به روشنگری و گسترش علم پرداخت تا جایی که لقب «عالم آل محمد» (علیهم السلام) به ایشان اختصاص یافت.

وی گفت: کتاب های زیادی از جمله طب الرضا علیه السلام، فقه الرضا علیه السلام ، صحیفه الرضا علیه السلام و جوامع الشریعه هم اکنون در دست است که به امام رضا علیه السلام منسوب می باشد.

نویسنده و پژوهشگر حوزوی اظهار کرد: اهل بيت عصمت و طهارت پيروان خود را به تعقل و كسب دانش در همه زمينه هاي هستي شناسي و دين شناسي دعوت كرده اند و از مؤمنان خواسته اند تا مسير دين و زندگي فردي و اجتماعي خود را كوركورانه و جاهلانه نپيمايند، بلكه باور و عمل خود را بر پايه معرفت و يقين و بينش استوار سازند.

وی گفت: امام رضا (ع) همچنین به این عالمان دینی تاکید می‌کردند که در میان بستگان خویش بمانند و به هدایت آنها بپردازند «حتی اگر بستگان آنها از سفها باشند». این توصیه مهم و ارزشمند، اوج تلاش امام رضا(ع) در راه حفاظت از عقاید تشیع را نشان می‌دهد